با تداوم وضعیت آلودگی هوا در شهرهای بزرگ، نقش تغذیه و مکملهای ویتامینی در کاهش اثرات این بحران زیستمحیطی دوباره مورد توجه قرار گرفته است.
یک تحقیق جدید از دانشگاه فناوری سیدنی (UTS) و مؤسسه تحقیقاتی وولکاک (Woolcock Institute) نشان میدهد ویتامین C ممکن است سپر طبیعی در برابر مضرات آلودگی هوا باشد.
🌫 ذرات آلاینده، دشمن خاموش سلولهای ریه
در این مطالعه، تمرکز اصلی بر ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون (PM2.5) بود — آلایندههایی میکروسکوپی که در اثر سوخت خودروها، صنایع و احتراق ناقص تشکیل میشوند.
این ذرات میتوانند بهراحتی وارد کیسههای هوایی ریه شده و سبب التهاب، تخریب سلولها و اختلال در عملکرد میتوکندری شوند.
محققان دریافتند که قرارگرفتن در معرض PM2.5 موجب افزایش شدید استرس اکسیداتیو (Oxidative Stress) در سلولهای تنفسی شده و زنجیرهای از واکنشهای مخرب در سطح سلولی ایجاد میکند.
🍊 نقش ویتامین C در دفاع سلولی
مطالعه جدید نشان میدهد ویتامین C بهعنوان یک آنتیاکسیدان قوی، قادر است از این آسیبها بهطور چشمگیر جلوگیری کند.
این ویتامین با خنثیسازی رادیکالهای آزاد و کاهش میزان مارکرهای التهابی، محیط ایمنتری برای سلولهای ریه فراهم میکند.
همچنین افت عملکرد میتوکندری ناشی از آلودگی، با مصرف کافی ویتامین C تا حد زیادی جبران میشود.
به گفته دکتر «الین تسای»، سرپرست پروژه، نتایج آزمایشها نشان دادهاند که سلولهایی که سطح این ویتامین در آنها بالاست، در برابر ذرات آلاینده حدود ۴۰٪ مقاومت بیشتر نشان میدهند.
🔬 کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب با تغذیه صحیح
ویتامین C یا «اسید اسکوربیک» یکی از ضروریترین آنتیاکسیدانها برای انسان است که بدن قادر به تولید آن نیست و باید از طریق رژیم غذایی یا مکمل دریافت شود.
افزایش مصرف میوهها و سبزیجات تازه — مانند پرتقال، کیوی، فلفل دلمهای قرمز، جعفری و لیمو — در روزهای آلوده میتواند اثرات حفاظتی قابلتوجهی ایجاد کند.
محققان توصیه کردهاند در شهرهایی با شاخص آلودگی بالا، میزان جذب روزانه ویتامین C میتواند تا ۲۵ تا ۳۰ درصد بیشتر از مقدار معمولی تنظیم شود تا آسیبهای سلولی کاهش یابد.
☁️ پیوند تغذیه با سلامت شهری
نتایج این تحقیق، بُعد تازهای به مفهوم سلامت شهری میدهد.
در حالیکه سیاستهای ترافیکی و زیستمحیطی هنوز در کنترل مؤثر آلودگی هوا با چالش روبهرو هستند، مداخلات تغذیهای مانند مصرف کافی آنتیاکسیدانها میتواند راهکاری ارزان و دردسترس برای مقاومت بدن در برابر آلایندهها باشد.
🧠 تأثیر بر عملکرد شناختی و سیستم ایمنی
آلودگی هوا فقط بر ریهها تأثیر نمیگذارد؛ مطالعات دیگر نشان دادهاند که استرس اکسیداتیو ناشی از آلایندهها ارتباط مستقیمی با اختلالات شناختی و کاهش ایمنی بدن دارد.
ویتامین C در کنار ویتامینهای A و E، با بهبود جریان خون در مغز و تقویت گلبولهای سفید، توان بدن برای مقابله با این اثرات را افزایش میدهد.
💬 دیدگاه کارشناسان
به گفته کارشناسان تغذیه، هرچند مصرف ویتامین C بهتنهایی جایگزین هوای پاک نیست، اما بهعنوان یک مانع فیزیولوژیک ثانویه اهمیت زیادی دارد.
در بلندمدت، شهروندان باید علاوه بر رعایت توصیههای محیطی مانند ماسک مناسب و کاهش تردد، به حفظ تعادل تغذیهای نیز توجه کنند.
🚨 هشدار به گروههای پرخطر
گروههایی مانند کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماریهای مزمن ریوی یا قلبی، بیش از دیگران در معرض آسیب آلایندهها قرار دارند.
برای این افراد، مصرف منظم خوراکیهای سرشار از ویتامین C یا مکمل استاندارد تحت نظارت پزشک، میتواند از بروز التهاب شدید و تنگی نفس جلوگیری کند.
🌿 جمعبندی
با توجه به افزایش روزهای آلوده در کلانشهرها، ویتامین C بهعنوان سپر ارزان و مؤثر در برابر آلودگی هوا مطرح شده است.
این یافتهی علمی نهتنها اهمیت اصلاح الگوی تغذیه را یادآور میشود بلکه نشان میدهد علم تغذیه میتواند نقشی فعال در سیاستهای سلامت شهری ایفا کند.
