موج جدید آنفلوآنزا امسال برخلاف دورههای گذشته با شدت بیشتری ظاهر شده و متخصصان بیماریهای عفونی بهطور جدی نسبت به سرعت انتقال، گستردگی علائم و تعداد بالای مراجعهکنندگان هشدار میدهند. سخنان مینو محرز – از چهرههای برجسته حوزه عفونی – این نگرانی را تأیید میکند: «این موج فعلی یک مقداری شدیدتر از موجهای قبلی است و وقتی تعداد مراجعان زیاد میشود، باید همه را آنفلوآنزا فرض کرد». این جمله بهتنهایی یک پیام بهداشتی روشن دارد: جامعه در برابر نوعی از ویروس قرار گرفته که قدرت درگیری بالاتری دارد و هرگونه تعلل در تشخیص یا مراقبت میتواند به سرعت باعث گسترش بیماری شود.
در این میان، نکته کلیدی این است که آنفلوآنزا از اساس با سرماخوردگی فرق دارد. برخلاف تصور عمومی، آنفلوآنزای واقعی یک بیماری ساده فصلی نیست؛ ویروسی است که میتواند دستگاه تنفسی را بهشدت درگیر کند، تبهای بسیار بالا ایجاد کند، درد بدن را به حد آزارنده برساند و بیمار را تا چند روز یا حتی بیش از یک هفته از کار روزانه بیندازد. متخصصان میگویند هر زمان علائم شدیدتر از حد معمول مشاهده شد—بهویژه تب بالای ناگهانی، بدندرد شدید، سرفههای خشک سنگین، ضعف مفرط، تنگی نفس خفیف یا متوسط، یا بیحالی شدید—باید احتمال آنفلوآنزا در نظر گرفته شود، نه یک سرماخوردگی ساده.
اما چرا امسال این موج تا این حد فراگیر شده؟ برخی عوامل محیطی و رفتاری نقش کلیدی دارند. نخست، کاهش رعایت پروتکلهای بهداشتی در جامعه—از جمله استفاده کمتر از ماسک و کاهش حساسیت عمومی نسبت به بیماریهای تنفسی—زمینه انتقال سریعتر ویروسها را فراهم کرده است. دوم، تغییرات دمایی و نوسانات شدید هوا در ماههای پاییز و زمستان سیستم ایمنی بسیاری از افراد، بهویژه سالمندان و کودکان را تحت فشار قرار میدهد. سوم، به دلیل همزمانی سرماخوردگیهای رایج، آلرژیهای فصلی و کوویدهای کمعلامت، مردم علائم اولیه آنفلوآنزا را کمتر جدی میگیرند و همین باعث گسترش بیصدا و غافلگیرکننده موج شده است.
از طرفی، موج امسال رفتار غیرمعمولی نشان میدهد. برخی بیماران با تبهای طولانیمدت، برخی با سرفههای پرفشار و گروهی با علائم گوارشی وارد مراکز درمانی میشوند. تعدادی از متخصصان معتقدند ویروسهای همزمان (Co-infection) — مانند ترکیب همزمان آنفلوآنزا با رینوویروس یا RSV — احتمالاً در برخی بیماران شدت علائم را بیشتر کرده است. علت هرچه باشد، آنچه مسلم است: امسال دوره نقاهت بسیاری از افراد طولانیتر و شدت بیماری ملموستر است.
در چنین شرایطی، توصیه «همه علائم شدید را آنفلوآنزا فرض کنید» یک راهبرد کلیدی است. چرا؟ زیرا تشخیص اشتباه و دیرهنگام میتواند شرایط فرد را بدتر کند. آنفلوآنزا برخلاف سرماخوردگی در برخی افراد—بهویژه بیماران قلبی، سالمندان، زنان باردار، افراد مبتلا به بیماریهای ریوی و کسانی که نقص ایمنی دارند—میتواند به ذاتالریه ویروسی یا باکتریایی منجر شود. این وضعیت نهتنها طول درمان را افزایش میدهد، بلکه میتواند خطرات جدی ایجاد کند. بنابراین تشخیص سریع، استراحت کافی، آغاز درمان حمایتی و در موارد لازم، استفاده از داروهای ضدویروس تحت نظر پزشک اهمیت فوقالعادهای دارد.
نکته مهم دیگر، نقش رفتار هوشمندانه هنگام بروز علائم اولیه است. پزشکان تأکید دارند تنها با چند اقدام ساده میتوان از شدت بیماری کم کرد یا از انتقال آن به دیگران جلوگیری نمود:
استراحت مطلق در روزهای اول، مصرف آب و مایعات فراوان، استفاده از ماسک در محیطهای داخلی، خودداری از حضور در محل کار یا مدرسه، تهویه مناسب اتاق و پرهیز از مصرف خودسرانه آنتیبیوتیک. آنتیبیوتیکها روی آنفلوآنزای ویروسی اثر ندارند و مصرف بیدلیل آنها فقط مقاومت میکروبی ایجاد میکند.
در نهایت، موج فعلی آنفلوآنزا پیامی روشن برای خانوادهها دارد: پیشگیری بسیار سادهتر از درمان است. واکسن آنفلوآنزا هر سال نقش مهمی در کاهش شدت بیماری و جلوگیری از بستریها دارد، بهخصوص برای گروههای در معرض خطر. رعایت بهداشت دست، تهویه مناسب خانه، پرهیز از تماس نزدیک با فرد بیمار، ماسک در فضاهای شلوغ و توجه جدی به هرگونه تب یا درد شدید بدن، مجموعه اقداماتی است که میتواند بار بیماری را بهطور چشمگیری کاهش دهد.
با شدت موج امسال، هوشیاری و رسیدگی به علائم نهتنها مسئولیت فردی، بلکه یک وظیفه اجتماعی است. هر فرد با مراقبت از خودش، در واقع از خانواده، محیط کار و جامعهاش محافظت میکند.
