قهوه برای بسیاری از افراد چیزی فراتر از یک نوشیدنی ساده است؛ یک عادت روزانه، یک محرک انرژیبخش و حتی نوعی همراه صبحگاهی که شروع روز را خوشایندتر میکند. با این حال، تقریباً همه تجربه کردهاند که نوشیدن قهوه در زمان نامناسب—حتی اگر کیفیت قهوه عالی باشد—میتواند نتیجهای کاملاً برعکس بدهد: اضطراب، ضربان تند قلب، بیحوصلگی، یا حتی بیخوابی شبانه. همین مسئله باعث شده کارشناسان سالها روی «زمانبندی مناسب مصرف کافئین» تحقیق کنند؛ اینکه بدن انسان در چه ساعاتی بیشترین آمادگی برای جذب کافئین را دارد و چه زمانی نوشیدن آن میتواند بیشترین آسیب را بزند.
ریتم طبیعی بدن بهوسیله هورمونها تنظیم میشود، یکی از مهمترین آنها کورتیزول است؛ هورمونی که نقش کلیدی در بیداری، هشیاری و تنظیم انرژی دارد. سطح کورتیزول در ساعات اولیه صبح—درست زمانی که بسیاری از مردم قهوه مینوشند—بهطور طبیعی در بالاترین حالت خود قرار دارد. این یعنی بدن بهخودیخود در حالت «انرژی بالا» است و اگر در همین لحظه کافئین وارد شود، نهتنها اثر آن کمتر محسوس خواهد بود، بلکه ممکن است استرس و اضطراب را افزایش دهد. بنابراین نوشیدن قهوه بلافاصله پس از بیدار شدن یکی از بدترین تصمیمها برای شروع روز بهشمار میرود.
از سوی دیگر، ساعات عصرگاهی—بهویژه بعد از ساعت ۵ عصر—زمانی است که بدن شروع به آمادهسازی برای خواب شبانه میکند. پژوهشها نشان دادهاند اثر کافئین میتواند ۶ تا ۸ ساعت در بدن باقی بماند. یعنی اگر کسی ساعت ۶ یا ۷ عصر یک فنجان قهوه بنوشد، احتمال اینکه ساعت ۱۲ شب هنوز تحت تأثیر آن باشد بسیار زیاد است. این تأثیر ممکن است باعث دیرخوابیدن، خواب سبک، بیدار شدنهای مکرر یا احساس خستگی در صبح بعد شود؛ مشکلی که بسیاری آن را «خواب بیکیفیت» مینامند.
اما بهترین زمان نوشیدن قهوه چه زمانی است؟ پاسخ علمی روشن است: بین ۱ تا ۴ ساعت بعد از بیدار شدن. در این بازه زمانی سطح کورتیزول بهطور طبیعی رو به کاهش میرود و بدن آماده دریافت محرک خارجی مانند کافئین است. این یعنی قهوه نهتنها بهتر اثر میکند، بلکه با ریتم طبیعی بدن هماهنگتر است و انرژی پایدارتر و یکنواختتری به فرد میدهد. نوشیدن قهوه در این زمان کمترین اثر منفی روی خواب شبانه و سیستم عصبی خواهد داشت.
این نکته نیز اهمیت دارد که کیفیت خواب، سطح انرژی روزانه و حتی خلقوخوی فرد بهطور مستقیم تحت تأثیر الگوی مصرف کافئین است. به همین دلیل، تغییر سادهای مثل «زمانبندی درست قهوه» میتواند تأثیری قابلتوجه در کاهش اضطراب، بهبود تمرکز، افزایش بازده کاری و داشتن خواب عمیقتر ایجاد کند. از آنجایی که ریتم بدن بسیاری از افراد با برنامههای روزانه ثابت شده، توجه به زمان مصرف قهوه میتواند به یکی از عادتهای مفید سبک زندگی سالم تبدیل شود.
به زبان ساده: قهوه بهخودیخود خوب یا بد نیست؛ زمانی که مینوشی تعیین میکند چه تأثیری بگذارد.
