هفته آینده برای نیمهغربی کشور آرام نخواهد بود؛ دادههای جدید مدل معتبر ECMWF اتحادیه اروپا نشان میدهد که یک سامانه بارشی قدرتمند، گسترده و نسبتاً کمسابقه وارد کشور شده و طی چند روز آینده بیشترین فعالیتش را در نیمهغربی ایران نشان خواهد داد. طبق این خروجیها، بارشها نهتنها سنگین خواهند بود، بلکه در برخی نقاط میتوانند منجر به سیلاب، بالا آمدن آب رودخانهها، روانآبهای ناگهانی و اختلال جدی در تردد جادهای شوند.
این همان سیستمی است که چند روز است کارشناسان هواشناسی دربارهاش هشدار میدهند؛ اما امروز با قطعیتر شدن دادههای اروپایی، تصویر وضعیت پیشِرو واضحتر و جدیتر از قبل شده است.
در جزئیات این پیشبینی، نکته بسیار مهمی وجود دارد: اوج فعالیت سامانه طی روزهای سهشنبه و چهارشنبه خواهد بود؛ یعنی دقیقاً بازه زمانیای که جریانهای مرطوب مدیترانهای با هسته پرفشار سرد شمالغرب برخورد میکنند و شرایط را برای بارشهای حجیم و پیدرپی فراهم میسازند. مدل ECMWF معمولاً در پیشبینیهای میانمدت دقت بالایی دارد و همین باعث شده هشدارها رنگ جدیتری به خود بگیرد. آنچه دادهها نشان میدهد یک بارش معمولی پاییزی نیست؛ یک الگوی بارشی سازمانیافته، پررطوبت و وسیع است که میتواند در مدت کوتاهی مقادیر بالایی از بارش را روی سطح زمین تخلیه کند.
نیمهغربی کشور، شامل استانهایی مانند کرمانشاه، ایلام، کردستان، لرستان، بخشهایی از آذربایجان غربی، همدان و حتی مناطق غربی خوزستان، بیشترین اثر را از این بارشها خواهند گرفت. این مناطق بهصورت تاریخی در مواجهه با بارشهای سنگین، حساسیت بیشتری دارند؛ بهویژه نواحی کوهستانی زاگرس که آب ناشی از بارش در شیبها بهسرعت جمع شده و میتواند روانآبهای خطرناک ایجاد کند. همین ویژگی باعث شده کارشناسان هشدار دهند که احتمال وقوع سیلابهای ناگهانی – بهخصوص در درهها، مناطق کمارتفاع و حاشیه رودخانهها – کاملاً جدی است.
در کنار بارشها، بادهای شدید نیز در بخشهایی از منطقه فعال خواهد شد. بادهای غربی و جنوبغربی که همراه با این سامانه حرکت میکنند، میتوانند موجب پرتاب اجسام سبک، شکستن شاخههای خشک و ایجاد اختلال در برخی مسیرهای جادهای شوند. همچنین در ارتفاعات، بارش به شکل برف رخ خواهد داد که اگرچه میتواند منابع آبی را تقویت کند، اما در کوتاهمدت خطر انسداد مسیرها، کولاک و کاهش دید رانندگان را افزایش میدهد.
یکی از نگرانیهای جدی، وضعیت معابر شهری در کلانشهرهای غرب کشور است. شهرهایی مانند کرمانشاه، سنندج، ایلام و اهواز (در بخش غربی) بارها در سالهای اخیر با مشکلات مربوط به آبگرفتگی گسترده مواجه شدهاند. با حجم بارشی که مدل ECMWF پیشبینی کرده، مدیریت شهری باید از هماکنون تمهیدات لازم را برای پاکسازی کانالها، بازگشایی مسیرهای هدایت آب و آمادهباش نیروها اتخاذ کند. در این مدلها، بارشهای نقطهای شدید نیز دیده میشود؛ یعنی بارشهایی که ظرف ۳۰ دقیقه تا یک ساعت میتواند حجم بزرگی از آب را روی مناطق محدود تخلیه کند.
از منظر کشاورزی نیز این سامانه اثرات قابل توجهی دارد. زمینهای اشباعشده در مناطق غربی اگر بارشهای سنگین دریافت کنند، ممکن است با خطر تخریب مزارع، فرسایش خاک، یا آسیبدیدن محصولات پاییزی روبهرو شوند. در مقابل، اگر شدت بارشها در حد مدیریتپذیر باقی بماند، میتواند بخشی از کمبود بارش ماههای گذشته در کشور – که طبق گزارشها حدود ۸۵ درصد عقبماندگی داشته – را جبران کند. این موضوع نشان میدهد که سیستم بارشی جدید هم فرصت است و هم تهدید؛ همه چیز به میزان و توزیع بارش بستگی دارد.
همزمان سازمانهای امدادی، پلیس راه، شهرداریها و مدیریت بحران استانها باید از همین امروز در حالت آمادهباش قرار بگیرند. هر بار که سامانههای مشابه وارد کشور شدهاند، بخش بزرگی از خسارات ناشی از «غافلگیری» بوده، نه شدت بارش. وقتی هشدارهای مدل اروپایی چنین واضح است، غافلگیری معنایی ندارد.
در نهایت، پیام اصلی این پیشبینی روشن است: نیمهغربی کشور هفته آینده باید آماده بارشهای سنگین، احتمال سیلاب و اختلال گسترده باشد. سهشنبه و چهارشنبه – روزهای اوج فعالیت سامانه – نقش تعیینکنندهای در میزان خسارات احتمالی خواهند داشت. اگر مدیریت شهری و نهادهای مرتبط از هماکنون آمادگی کافی داشته باشند، این سامانه میتواند با کمترین آسیب از کشور عبور کند؛ اما اگر آمادهباش کامل نباشد، ممکن است یکی از سنگینترین موجهای بارشی سال رقم بخورد.
