مرحله تازهای از سیاستهای حمایت معیشتی دولت اما پرخبر شروع شده است؛ طرحی که این بار مستقیماً «مادران» را هدف گرفته است؛ آن هم مادران باردار و دارای فرزند زیر دو سال در خانوادههای کمدرآمد. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده که یارانه طرح «یسنا» به حساب این گروه از مشمولان واریز شده و از آنها خواسته شده هرچه زودتر حساب خود را چک کنند. بر اساس اطلاعیه رسمی، این مرحله از بسنا با تمرکز بر مادران دهکهای پایین و خانوادههایی که بار اصلی هزینههای دوران بارداری و نگهداری نوزاد بر دوششان است، طراحی شده تا بخشی از فشار ناشی از جهش قیمت کالاهای اساسی، پوشک و بستههای غذایی جبران شود.
نکته مهم این است که کمک جدید، به شکل اعتبار کالابرگ الکترونیکی و به مبلغ ۶۵۰ هزار تومان برای هر خانوار در نظر گرفته شده است؛ اعتباری که مستقیماً به صورت نقدی قابل برداشت نیست، اما امکان خرید از فروشگاههای طرف قرارداد را فراهم میکند. این مدل اجرا، امتداد همان مسیری است که دولت در سالهای اخیر با طرحهای «کالابرگ الکترونیکی» و «یارانه هوشمند» دنبال کرده؛ یعنی هدایت منابع یارانهای به سمت سبد مصرف مشخص، با هدف جلوگیری از خرج شدن آن در حوزههایی غیر از نیازهای ضروری خانواده.
طبق توضیحات منتشر شده، مشمولان طرح یسنا شامل سه گروه هستند:
۱. مادران باردار،
۲. مادران دارای فرزند زیر دو سال،
۳. سرپرستان خانوار کمدرآمد که در دهکهای هدف قرار دارند.
برای این گروهها پیامک اطلاعرسانی از سوی وزارت رفاه ارسال شده تا زمان شارژ اعتبار، نحوه استفاده از آن و فهرست فروشگاههای طرف قرارداد را به آنها اعلام کند. اعتبار ۶۵۰ هزار تومانی صرفاً برای خرید پوشک، مواد غذایی و بستههای کالایی مشخص قابل استفاده است و خانوارها میتوانند با مراجعه به فروشگاههای معرفی شده، بدون پرداخت نقدی، خرید خود را انجام دهند.
از منظر سیاستگذاری اجتماعی،یسنا را میتوان حلقهای جدید در زنجیره اقداماتی دانست که با محوریت «حمایت از مادران و کودکان» در حال اجراست. قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، دولت را موظف کرده برای کاهش هزینههای فرزندآوری و تشویق به فرزنددار شدن، بستههای حمایتی متنوعی طراحی کند؛ از تسهیلات بانکی و مرخصی زایمان گرفته تا طرحهای تشویقی برای خانوادههای دارای چند فرزند. طرح بسنا نیز در همین چارچوب تعریف میشود و تلاش دارد از طریق کاهش هزینههای روزمره کودکان، بهخصوص در سالهای اول زندگی که هزینه پوشک، شیرخشک و تغذیه سالم بالاست، بخشی از نگرانی اقتصادی خانوادهها را کاهش دهد.
با این حال، پرسشی که همواره درباره اینگونه برنامهها مطرح میشود، کفایت مبلغ و پوشش مشمولان است. ۶۵۰ هزار تومان اعتبار کالابرگ در شرایط تورم بالای مواد غذایی و کالاهای بهداشتی، قطعاً همه هزینهها را پوشش نمیدهد، اما برای دهکهای کمدرآمد که گاهی بین خرید پوشک و سایر نیازهای خانه مجبور به انتخاب میشوند، میتواند نقش یک کمک تنفسی را بازی کند. از سوی دیگر، موفقیت طرح بسنا به میزان اطلاعرسانی درست، سادگی استفاده از اعتبار الکترونیکی و گستره فروشگاههای طرف قرارداد در شهرها و بهویژه مناطق محروم گره خورده است؛ جایی که دسترسی به فروشگاههای مجهز به زیرساخت کالابرگ هنوز چالش دارد.
در مجموع، واریز یارانه بسنا را میتوان پیامی به مادران و خانوادههای کمدرآمد دانست؛ پیامی که میگوید سیاستگذار حداقل در سطح شعار، خانواده و فرزند را در اولویت گذاشته است. اما اینکه این پیام تا چه اندازه در زندگی روزمره آنها قابل لمس خواهد بود، بستگی مستقیم به تداوم، افزایش سطح حمایت و رفع نقصهای اجرایی دارد؛ موضوعی که در ماههای آینده، با بازخورد مستقیم مادران و گزارشهای میدانی، روشنتر خواهد شد.
