در میانه بحثهای داغ درباره آینده قیمتگذاری انرژی، موضوع اجرای «بنزین سهنرخی» بار دیگر با اظهارات مهمی از سوی وزیر کار و تأکید شخص رئیسجمهور، مسعود پزشکیان وارد فاز تازهای شد. طبق توضیحات جدید، رئیسجمهور دستور داده است که تمام درآمد حاصل از افزایش نرخ سوم بنزین ـ هر زمان که این نرخ در کارتهای اضطراری جایگاهها فعال شود ـ بهطور کامل به سبد تأمین مالی کالابرگ الکترونیکی واریز شود؛ اقدامی که اگرچه هنوز به مرحله درآمدزایی نرسیده، اما میتواند بهطور مستقیم ساختار یارانهای کشور را وارد مرحله جدیدی کند.
وزیر کار اعلام کرده است که این دستور همین هفته بهصورت رسمی ابلاغ شده و اکنون تیمهای کارشناسی موظفاند میزان درآمد احتمالی از محل افزایش نرخ سوم بنزین را محاسبه و به دولت گزارش کنند. با این حال، وی تأکید میکند که «طرح بنزین سهنرخی هنوز اجرا نشده» و در نتیجه هیچ درآمدی تا این لحظه ایجاد نشده است. این نکته از آن جهت مهم است که طی روزهای اخیر، برخی گمانهزنیهای رسانهای و فضای مجازی از آغاز چراغخاموش این طرح خبر میدادند؛ اما سخنان وزیر عملا این گمانهها را رد میکند.
بر اساس توضیحات ارائهشده، ساختار جدید قرار است به این صورت باشد که قیمت سوم بنزین – که در کارتهای اضطراری اعمال میشود – نوعی نرخ شناور یا بالاتر خواهد بود و فاصله میان این نرخ و نرخهای رسمی دیگر، بهعنوان درآمد مازاد به صندوق کالابرگ منتقل خواهد شد. دولت تأکید کرده که هدف از این سازوکار، ایجاد یک منبع پایدار و غیرتورمی برای تأمین هزینههای طرح کالابرگ است تا در نهایت فشار معیشتی بر دهکهای پایین کاهش یابد.
با این حال، وزیر کار یک نکته مهم را نیز روشن کرده است:
«این تأمین مالی به آذرماه نمیرسد.»
یعنی حتی در صورت آغاز محاسبات، هیچ تزریق مالی جدیدی به کالابرگ در ماه جاری انجام نخواهد شد. این موضوع احتمالاً به دلیل زمانبر بودن فرآیند کارشناسی، نحوه اتصال سیستمهای سوختگیری و پرداخت، و آمادهسازی زیرساختهای کالابرگ است.
از سوی دیگر، تحلیلگران اقتصادی هشدار میدهند که اجرای هرگونه نرخ سوم بنزین بدون اطلاعرسانی شفاف میتواند حساسیت اجتماعی ایجاد کند. با این حال، دولت میگوید رویکرد اصلی این است که هر ریال درآمد حاصل، مستقیماً به خانوارها برگردد و نه اینکه وارد بودجه جاری شود.
به نظر میرسد در صورت اجرای نهایی، کالابرگ الکترونیکی به یکی از مهمترین ابزارهای جدید سیاست رفاهی دولت پزشکیان تبدیل شود و مدل فعلی یارانهها را دستخوش تغییرات جدی کند.
