با نزدیک شدن به زمان اجرای مرحله پنجم کالابرگ الکترونیک در آذرماه ۱۴۰۴، خانوارهای مشمول بیش از هر زمان دیگری درگیر انتخاب میان دو مسیر متفاوت حمایت معیشتی هستند: دریافت نقدی یارانه یا کالابرگ تخفیفدار برای خرید اقلام اساسی. این تصمیم در حالی ضروریتر از همیشه به نظر میرسد که رشد بیوقفه قیمت کالاهای مصرفی، بهویژه در گروه خوراکی و مواد شوینده، فشار قابلتوجهی بر بودجه خانوارها وارد کرده است.
بر اساس آیین اجرایی جدید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دولت در مرحله پنجم با هدف هدفمندسازی و افزایش کارایی یارانهها دو روش را به شهروندان پیشنهاد داده است. نخست، دریافت نقدی یارانه که آزادی عمل بیشتری دارد و امکان استفاده از وجه برای نیازهای مختلف از جمله درمان، پرداخت قبوض یا حملونقل را فراهم میکند. دوم، استفاده از کالابرگ الکترونیک با تخفیف ۲۰ درصدی برای ۱۱ قلم کالای اساسی از فروشگاههای طرف قرارداد با دولت.
مهدی مهدوی ایزدی، مشاور روابط کار و تأمین اجتماعی، تأکید کرده بود که در سال ۱۴۰۴ تمرکز دولت بر اصلاح مسیر توزیع یارانهها است تا عدالت بیشتری میان دهکهای پایین و متوسط برقرار شود. مطابق تصمیمات اخیر، دهکهای اول تا سوم یارانه ۵۰۰ هزار تومانی و دهکهای چهارم تا هفتم یارانه ۳۵۰ هزار تومانی دریافت خواهند کرد؛ رقمی که هرچند نسبت به تورم عمومی کمتر است، اما تخفیف ۲۰ درصدی کالابرگ میتواند بخشی از هزینههای ضروری خانوار را جبران کند.
تحلیلها نشان میدهد میزان صرفهجویی خانوارها در استفاده از کالابرگ، کاملاً به حجم و تنوع خرید ماهانه آنها وابسته است. به عنوان مثال، خانوادهای که ماهانه حدود دو میلیون تومان کالاهای مشمول خریداری کند، با بهرهمندی از تخفیف ۲۰ درصدی، میتواند تا ۴۰۰ هزار تومان صرفهجویی داشته باشد. در مقابل، برای خانوارهایی که خرید کمتری دارند یا نیاز فوری به پول نقد دارند، گزینه یارانه نقدی همچنان انتخاب منطقیتر است.
نکته مهم در مرحله پنجم این است که زمان دقیق واریز وجه کالابرگ به حساب سرپرستان خانوار هنوز از سوی وزارت تعاون اعلام نشده، اما طبق گفته وزیر کار، واریز در اواسط آذرماه انجام خواهد شد. خانوارها میتوانند با مراجعه به سامانه کالابرگ الکترونیک، گزینه مدنظر خود را انتخاب و نحوه هزینهکرد یارانه را مشخص کنند.
کارشناسان اقتصادی معتقدند مرحله جدید کالابرگ نوعی «آزمایش سیاست ترکیبی» است که میتواند الگوی پرداخت یارانهها در سال آینده را تعیین کند. اگر استقبال از کالابرگ بالا باشد، مراحل بعدی با پوشش کالای بیشتر اجرا خواهد شد؛ در غیر این صورت، مسیر پرداخت نقدی حفظ میشود. تصمیمی که اکنون در دست خانوارهاست، تعیینکننده مسیر حمایت معیشتی کشور در ماههای آینده خواهد بود.
