اولین «قرارداد مکتوب» دنیا در بین‌النهرین نوشته شد
اولین قرارداد مکتوب جهان بیش از ۴۰۰۰ سال پیش در بین‌النهرین، سرزمین تمدن سومر، روی لوح‌های گِلی نوشته شد. این اسناد با خط میخی، آغازگر تاریخ قانون، تجارت و روابط رسمی میان انسان‌ها بودند.
آغاز تمدن و نوشتن در بین‌النهرین
بین‌النهرین (سرزمینی میان دو رود دجله و فرات، در عراق امروزی) یکی از نخستین مراکز تمدن بشری بود.در حدود ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد، مردم سومر در این منطقه خط میخی (Cuneiform) را اختراع کردند یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های تاریخ بشر.
هدف اولیه از نوشتن، نه ادبیات و شعر، بلکه ثبت قراردادها، معاملات و دارایی‌ها بود. یعنی نوشتن از دل نیاز به نظم اقتصادی و اجتماعی به وجود آمد.
اولین قراردادهای ثبت‌شده در تاریخ
باستان‌شناسان در حفاری‌های شهرهای اور، لاگاش و اوروک لوح‌های گِلی پیدا کرده‌اند که مربوط به حدود ۲۶۰۰ تا ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد هستند.
روی این لوح‌ها با خط میخی اطلاعاتی درباره‌ی:
خرید و فروش زمین،مبادله‌ی کالاها (مثل غلات، دام، نقره)،قراردادهای اجاره یا کار،و حتی تعهدات مالی و ضمانت‌هانوشته شده است.
این اسناد را می‌توان نخستین قراردادهای رسمی و مکتوب جهان دانست.
آن‌ها به‌نوعی آغازگر قانون‌نویسی و سیستم حقوقی در تاریخ بشر بودند.
نمونه‌ای از قدیمی‌ترین قرارداد شناخته‌شده
یکی از معروف‌ترین این اسناد مربوط به شهر لاجاش (Lagash) است. در این لوح، توافقی میان دو شهر درباره‌ی مالکیت یک قطعه زمین نوشته شده — چیزی شبیه به قراردادهای مرزی امروزی.
در متن آمده که دو طرف سوگند یاد کرده‌اند تا به مفاد قرارداد پایبند باشند، و برای ضمانت، نام خدایان سومری نیز در سند ذکر شده است.
این نشان می‌دهد که حتی در آن زمان نیز اعتبار و ضمانت اجرایی قراردادها اهمیت زیادی داشته است.
چگونه این قراردادها نوشته می‌شدند؟
قراردادها روی لوح‌های کوچک گِلی نوشته می‌شدند.
نویسندگان، با استفاده از قلم‌های نی‌مانند، نشانه‌های میخی را روی گل نرم حک می‌کردند.
سپس لوح در آفتاب یا آتش خشک می‌شد تا دائمی شود.
برخی از این لوح‌ها دارای مهرهای استوانه‌ای بودند که حکم امضای رسمی را داشتند — نوعی امضای باستانی!
تأثیر بر آینده تمدن
سیستم ثبت قرارداد در سومر، الهام‌بخش تمدن‌های بعدی شد.
از جمله بابلی‌ها که بعدها قانون حمورابی را نوشتند — یکی از نخستین مجموعه‌قوانین جامع تاریخ.
از آن زمان تا امروز، مفهوم قرارداد و تعهد مکتوب، پایه‌ی هر نظام حقوقی و اقتصادی در جهان باقی مانده است.
نتیجه‌گیری
اولین قراردادهای مکتوب جهان در بین‌النهرین نه‌تنها آغاز دوران نوشتن بودند، بلکه نقطه‌ی شروع مفهوم عدالت، تعهد و قانون در جوامع انسانی محسوب می‌شوند.
از همان لوح‌های گِلی تا قراردادهای دیجیتال امروز، ریشه‌ی همه‌ی توافقات بشری به همان تمدن باشکوه سومر بازمی‌گردد.