آلودگی هوا در تهران بار دیگر به نقطه بحران رسیده و شاخص کیفیت هوا برای نهمین روز متوالی در وضعیت قرمز قرار دارد؛ وضعیتی که نشان میدهد نه تنها گروههای حساس، بلکه تمامی افراد جامعه در معرض سطوح مضر ذرات معلق قرار گرفتهاند. براساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، شاخص هماکنون روی عدد ۱۵۲ ثبت شده و در ۲۴ ساعت گذشته نیز میانگین شاخص ۱۵۳ بوده است؛ اعدادی که تأکید میکنند آلودگی هوا در محدوده «ناسالم برای همه» تثبیت شده و خروج تهران از شرایط اضطراری، حداقل در کوتاهمدت، چشمانداز روشنی ندارد.
این وضعیت برای کلانشهری مانند تهران که در فصل پاییز و اوایل زمستان با پدیده وارونگی دما، سکون هوا و افزایش آلایندهها روبهرو میشود، چندان غریب نیست. اما استمرار شرایط قرمز به مدت ۹ روز پیاپی نشان میدهد که ترکیبی از عوامل ساختاری و اقلیمی موجب شده تا ذرات معلق PM2.5 در لایه تنفسی شهر انباشته شوند و امکان تخلیه هوای آلوده را به حداقل برسانند. منابعی همچون تردد خودروها و موتورسیکلتهای فرسوده، مصرف بالای گازوئیل در بخش حملونقل سنگین، فعالیتهای صنعتی پیرامون پایتخت و کاهش سرعت باد از عوامل عمده این وضعیت هستند. در چنین شرایطی، حتی کاهش مقطعی ترافیک نیز تأثیر قابلتوجهی بر شاخصها نداشته است.
نگاهی به آمار سال جاری نشان میدهد که وضعیت کیفیت هوای پایتخت همچنان نگرانکننده است. از ابتدای سال ۱۴۰۴، تهران تنها ۶ روز هوای پاک داشته و ۱۲۳ روز در وضعیت «قابل قبول» ثبت شده است. در مقابل، ۱۰۶ روز هوا برای گروههای حساس ناسالم بوده و ۱۶ روز نیز در وضعیت ناسالم برای تمام افراد جامعه قرار گرفته است. همچنین، ۲ روز هوای بسیار ناسالم و ۲ روز هوای خطرناک نیز در کارنامه امسال دیده میشود؛ اعدادی که بیانگر وخامت چالش تنفسی پایتختاند و نشان میدهند که ذرات معلق، برخلاف انتظار عمومی، در تمام ماههای سال مسئولیت اصلی آلودگی شهر را برعهده دارند.
تداوم آلودگی نهتنها سلامت عمومی را تهدید میکند، بلکه موجب افزایش مراجعه بیماران قلبی و ریوی، تشدید حملات آسم، خستگی مفرط، کاهش بازدهی کاری و حتی افزایش مرگومیر میشود. در چنین شرایطی، توصیههای پزشکی شامل پرهیز از فعالیت سنگین در فضای باز، استفاده از ماسک استاندارد، تهویه مناسب خانه و محل کار، و پرهیز از تردد غیرضروری در سطح شهر اهمیت دوچندان مییابد. مدارس و دانشگاهها نیز در بسیاری موارد ناچار به اجرای آموزش غیرحضوری میشوند.
با وجود این، کارشناسان معتقدند که بخش بزرگی از بحران کنونی تنها با اقدامات بلندمدت قابل رفع است؛ اقداماتی شامل نوسازی ناوگان حملونقل، کنترل مصرف سوختهای آلاینده، توسعه انرژی پاک، مدیریت صنایع و اجرای کامل قانون هوای پاک. وضعیت قرمز تهران بار دیگر نشان داد که آلودگی هوا یک مسئله فصلی نیست، بلکه چالشی ساختاری است که در نبود اصلاحات جدی، هر سال شدیدتر ظاهر میشود. انتشار روزانه شاخصها هشدار ادامهداری است که میگوید: نفس پایتخت تنگ شده و تصمیمات بزرگتری لازم است.
