نقش ایران در جنگ جهانی دوم؛ پلی که مسیر پیروزی را هموار کرد
در طول جنگ جهانی دوم، ایران با وجود بی‌طرفی، به یکی از مسیرهای حیاتی تأمین تجهیزات متفقین تبدیل شد. این مسیر که به «پل پیروزی» معروف شد، نقشی پنهان اما تعیین‌کننده در پیروزی نهایی بر آلمان نازی داشت.
آغاز ماجرا: بی‌طرفی ایران در آغاز جنگ
وقتی جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۳۹ میلادی آغاز شد، ایران اعلام کرد بی‌طرف است.
اما موقعیت جغرافیایی کشور — درست در میانه‌ی مسیر اروپا، خاورمیانه و آسیای مرکزی — باعث شد که این بی‌طرفی چندان دوام نیاورد.
در آن زمان، رضاشاه پهلوی تلاش می‌کرد روابط متعادلی با قدرت‌های بزرگ، از جمله آلمان، انگلیس و شوروی داشته باشد. اما چون آلمان نازی بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران شده بود، متفقین نگران نفوذ آلمان در منطقه شدند.
اشغال ایران توسط متفقین
در شهریور ۱۳۲۰ (اوت ۱۹۴۱)، نیروهای بریتانیا از جنوب و نیروهای شوروی از شمال به ایران حمله کردند.
بهانه‌ی آن‌ها حضور کارشناسان آلمانی در ایران بود، اما هدف واقعی‌شان چیز دیگری بود:
ایجاد یک مسیر امن برای رساندن تسلیحات، آذوقه و نفت به شوروی،
که در آن زمان درگیر جنگ سنگینی با آلمان نازی بود.
این حمله در تاریخ به نام «اشغال ایران توسط متفقین» شناخته می‌شود و باعث شد رضاشاه از سلطنت کناره‌گیری کرده و پسرش، محمدرضاشاه پهلوی، جانشین او شود.
کریدور پارسی؛ شریان حیاتی جنگ
پس از اشغال، متفقین از ایران برای انتقال کمک‌های عظیم نظامی و غذایی از خلیج فارس به مرزهای شوروی استفاده کردند.
این مسیر به نام Persian Corridor (کریدور پارسی) یا پل پیروزی (Bridge of Victory) معروف شد.
کشتی‌ها در بندرعباس و خرمشهر کالا تخلیه می‌کردند.
سپس محموله‌ها با راه‌آهن سراسری ایران از جنوب تا شمال کشور منتقل می‌شد.
در نهایت از طریق مرزهای آذربایجان به شوروی می‌رسیدند.
در اوج جنگ، بیش از ۵ میلیون تُن تجهیزات و آذوقه از طریق ایران به شوروی ارسال شد!
این مسیر دومین شریان مهم کمک‌رسانی به شوروی پس از راه آتلانتیک بود.
تأثیر اشغال بر ایران
اشغال ایران اگرچه به تقویت متفقین کمک کرد، اما برای مردم ایران پیامدهای سنگینی داشت:کمبود مواد غذایی و افزایش قیمت‌ها،حضور نظامی نیروهای بیگانه در شهرهای بزرگ،فشار سیاسی بر دولت مرکزی،و شکل‌گیری زمینه‌های تغییرات بعدی در دوران محمدرضاشاه.
با این حال، ایران نقش بسیار مهمی در تغییر مسیر جنگ جهانی دوم به نفع متفقین ایفا کرد — نقشی که سال‌ها بعد توسط مورخان غربی «پل پیروزی» نام گرفت.
کنفرانس تهران؛ لحظه‌ای تاریخی در خاک ایران
در سال ۱۹۴۳، رهبران سه قدرت بزرگ — چرچیل، روزولت و استالین — در تهران دیدار کردند.
این نشست که به نام «کنفرانس تهران» شناخته می‌شود، نخستین دیدار سران متفقین بود و تصمیمات مهمی درباره‌ی حمله به آلمان و آینده‌ی اروپا در آن گرفته شد.
برگزاری این کنفرانس در تهران نشان‌دهنده‌ی اهمیت استراتژیک ایران در میانه‌ی جنگ بود.
نتیجه‌گیری
اگرچه ایران در آغاز جنگ قصد بی‌طرفی داشت، اما جغرافیا و منابعش باعث شد در قلب بزرگ‌ترین درگیری قرن بیستم قرار بگیرد.
راه‌آهن سراسری ایران و موقعیت منحصربه‌فردش، مسیر نجات شوروی و در نهایت، راه پیروزی متفقین شد.ایران در جنگ جهانی دوم، بدون آن‌که در خط مقدم بجنگد، در پشت صحنه نقشی تاریخی و سرنوشت‌ساز ایفا کرد.