بر اساس آمار تازه منتشرشده از سوی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، میزان بازچرخانی و استفاده مجدد از فاضلاب تصفیهشده در ایران همچنان فاصله قابلتوجهی با استانداردهای جهانی دارد. طبق این گزارش، در بخش شهری حدود ۷۷ درصد و در بخش روستایی ۸۰ درصد از فاضلاب جمعآوریشده وارد فرآیند تصفیه میشود. این ارقام نشان میدهد شبکه جمعآوری و فرآیند تصفیه در سالهای اخیر توسعه یافته، اما همچنان چالش اصلی در بخش مصرف بهینه و بازچرخانی منابع قرار دارد.
مطابق دادههای رسمی، از مجموع حدود ۱۸۸.۱ میلیارد متر مکعب فاضلاب تصفیهشده سالانه، تنها ۴۰.۷ میلیارد متر مکعب یعنی حدود ۲۱.۶ درصد بهصورت عملی در قالب پروژههای استفاده مجدد مصرف میشود. استفاده مجدد شامل کاربردهای صنعتی، کشاورزی، فضای سبز و برخی پروژههای شهری است. این سهم پایین نشان میدهد ظرفیت عظیمی از آب تصفیهشده که قابلیت بازیابی دارد، همچنان بلااستفاده رها میشود.
بخش عمده فاضلاب تصفیهشده که وارد چرخه مصرف دوم نمیشود، به گفته شرکت آب و فاضلاب، یا در محیطزیست تخلیه میشود یا برای تغذیه مصنوعی آبخوانها بهکار میرود. هرچند تزریق به آبخوانها اقدام مفیدی برای جبران افت سطح آبهای زیرزمینی است، اما کارشناسان معتقدند اگر مدیریت بازچرخانی تقویت شود، میتوان بخش قابلتوجهی از مصرف آب صنعتی و فضای سبز شهری را از منابع تصفیهشده تأمین کرد و وابستگی به آب خام را کاهش داد.
در سالهای اخیر بهویژه در کلانشهرهای کمآب، استفاده از فاضلاب تصفیهشده بهعنوان منبع پایدار آب مورد توجه قرار گرفته اما بهدلیل محدودیت زیرساخت، پراکندگی تصفیهخانهها، هزینه بالای انتقال، فقدان شبکههای اختصاصی و مقاومت برخی صنایع، این روند به کندی پیش میرود. کارشناسان حوزه آب تأکید میکنند که ایران برای مدیریت بحران آب نیازمند توسعه سریع طرحهای بازچرخانی و افزایش استفاده مجدد از فاضلاب است؛ چرا که کشورهای پیشرو جهان در این حوزه سهمی بین ۴۵ تا ۸۵ درصد را به بازچرخانی اختصاص دادهاند.
با توجه به خشکسالیهای پیاپی، فشار بر منابع سطحی و زیرزمینی و رشد مصرف شهری، انتظار میرود وزارت نیرو برنامههای توسعهای جدیدی را برای افزایش سهم بازچرخانی اعلام کند. به گفته تحلیلگران، اگر حتی ۱۰ درصد دیگر به سهم استفاده مجدد اضافه شود، میتواند میلیاردها متر مکعب از مصرف آب خام را کاهش دهد و نقش مؤثری در مدیریت تنش آبی کشور ایفا کند.
