در شرایطی که پرونده هستهای ایران دوباره در کانون بحثهای منطقهای و بینالمللی قرار گرفته، اظهارات تازه عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، بار دیگر بر یک واقعیت اساسی تأکید کرد: ایران مسیر خود را در حوزه فناوری هستهای صلحآمیز با قدرت ادامه میدهد و هیچ فشار خارجی نمیتواند روند این برنامه را متوقف کند.
عراقچی در توضیحات خود تصریح کرد که ایران «کاملاً مصمم» است برنامه هستهای صلحآمیز را پیش ببرد و یادآور شد که کشورمان هم اراده لازم و هم فناوری لازم را در اختیار دارد. این گفتهها در زمانی مطرح میشود که برخی قدرتهای غربی همچنان تلاش دارند با تفسیر سیاسی از قطعنامهها، فضا را علیه ایران سنگین کنند؛ اما بهنظر میرسد تهران تلاش دارد پیام روشنی ارسال کند: «برنامه هستهای ایران برگشتناپذیر است.»
او در بخش مهم دیگری از سخنانش اشاره کرد: «متأسفانه هیچ سابقهای از بمباران یک تأسیسات هستهای صلحآمیز وجود ندارد.» این جمله در واقع پاسخی غیرمستقیم به فشارهایی است که درباره الزامات فنی و حقوقی پس از حادثههای احتمالی مطرح میشود. عراقچی توضیح داد که وقتی در تاریخ چنین رخدادی سابقه ندارد، هیچ پروتکل یا دستورالعمل مشخصی برای بازرسی این نوع تأسیسات پس از حمله نیز وجود ندارد.
این موضوع از منظر حقوق بینالملل اهمیت ویژهای دارد. زیرا طبق اساسنامه آژانس بینالمللی انرژی اتمی، بازرسیها باید بر مبنای چارچوبهای مشخص و توافقشده انجام شود. اما وقتی حادثهای بیسابقه رخ دهد، ساختار نظارتی موجود بهطور طبیعی دچار خلأ میشود و امکان اعمال استانداردهای ثابت وجود ندارد. عراقچی با اشاره به همین نکته تلاش کرد تأکید کند که برخی انتظارها برای «بازرسیهای ویژه و فوری» از منظر حقوقی و استانداردهای آژانس، اصلاً معنا و جایگاه مشخصی ندارد.
در فضای سیاسی کنونی، این سخنان عراقچی یک پیام دیگر هم دارد: ایران در حال ارسال سیگنال عزم و ثبات راهبردی است. پس از سالها مذاکره، اختلافخوانیها و فشارهای سیاسی، تهران تأکید دارد که هیچ بازدارندگی سیاسی یا فشار امنیتی موجب عقبنشینی در حوزه فناوری هستهای صلحآمیز نخواهد شد. این پیام با سیاست رسمی جمهوری اسلامی نیز هماهنگ است که برنامه هستهای را جزئی از حق توسعه ملی و پیشرفت علمی میداند.
نکته قابلتوجه دیگر در سخنان عراقچی اشاره به این بود که ایران «فناوری را در اختیار دارد.» این جمله در واقع نشان میدهد که برنامه هستهای ایران از مرحله وابستگی عبور کرده و اکنون به مرحله بومیسازی کامل و توانمندی مستقل رسیده است. صنایع سانتریفیوژ، تولید سوخت، تحقیقات پزشکی و رادیوداروها، و حتی فناوریهای مرتبط با انرژی پاک، اکنون در کشور در حال تولید و توسعهاند.
از سوی دیگر، این سخنان به نوبه خود پاسخی به برخی شایعات غربی است که تلاش دارند پیشرفتهای ایران را «وابسته» نشان دهند. عراقچی با این جمله عملاً تأکید کرد که زیرساخت فنی برنامه هستهای ایران در وضعیتی قرار دارد که هیچ توقف یا حادثهای نمیتواند باعث ازبینرفتن توانمندیهای آن شود.
در نگاه کلانتر، تحلیلگران معتقدند اظهارات عراقچی بیش از آنکه یک موضعگیری رسانهای باشد، پاسخی راهبردی به تحرکات اخیر سیاسی در شورای امنیت و اروپا است. برخی طرفها تلاش دارند دوباره فضای فشار و تعلیق پرونده ایران را آغاز کنند، اما تهران با این ادبیات صریح بهدنبال این است که پیام بازگشتناپذیری پیشرفتها را منتقل کند.
در کنار این بخشهای فنی، سخنان عراقچی پیام سیاسی مهم دیگری نیز در خود داشت: اینکه اگرچه ایران به تعهدات بینالمللی پایبند بوده، اما رفتار برخی بازیگران خارجی خارج از اصول حقوقی و چارچوبهای آژانس بوده است. او با اشاره به نبود پروتکلهای مشخص، عملاً یادآور شد که ایران در برابر رفتارهای «غیرمعمول» یا «غیرحقوقی» کشورهای دیگر متعهد به پذیرش تصمیمات شتابزده نخواهد بود.
در جمعبندی، پیام عراقچی روشن و بدون ابهام است: ایران نه تنها عقبنشینی نمیکند، بلکه با اتکا به دانش بومی و ظرفیتهای فناورانه، برنامه هستهای صلحآمیز خود را با ثبات، قاطعیت و استراتژی پیش میبرد. این موضعگیری برای داخل و خارج چراغ راه است؛ برای داخل نشانهای از اعتماد به توان ملی و برای خارج هشداری درباره غیرواقعیبودن انتظار فشار برای توقف برنامه هستهای ایران.
