در تازهترین گزارش رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از وضعیت پرداخت یارانهها، مشخص شد که در آبانماه ۱۴۰۴، تعداد یارانهبگیران دهکهای چهارم تا نهم به ۴۱ میلیون و ۸۷۴ هزار و ۸۱۷ نفر رسیده است؛ رقمی که نشان میدهد تنها در فاصله یک ماه، ۴۳۸ هزار و ۲۲۲ نفر از فهرست دریافت یارانه نقدی حذف شدهاند. این روند کاهشی، یکی از سریعترین موجهای تعدیل یارانهها در سال جاری محسوب میشود.
در مرحله پیشین (مهرماه)، تعداد یارانهبگیران دهکهای میانی برابر با ۴۲ میلیون و ۳۱۳ هزار و ۳۹ نفر بود؛ در نتیجه، نرخ حذف در عرض ۳۰ روز تقریباً یک درصد از کل جمعیت دریافتکنندگان را تحت تأثیر قرار داده است. با توجه به دادههای رسمی سازمان هدفمندسازی یارانهها، از اسفند سال گذشته تا آبان امسال، بیش از هشت میلیون نفر از مجموع فهرست یارانهبگیران کنار گذاشته شدهاند. این کاهش تاریخی، در مدت تنها هفت ماه رخ داده و جهش بزرگی در سیاست غربالگری اقتصادی دولت محسوب میشود.
بر اساس توضیحات وزارت کار، این حذف انبوه بر پایه معیار جدید درآمد ماهانه بیش از ۱۰ میلیون تومان به ازای هر فرد انجام شده و هدف آن «تمرکز منابع بر دهکهای واقعاً کمدرآمد» عنوان شده است. با این حال، کارشناسان و جامعهشناسان اقتصادی معتقدند این معیار با واقعیتهای معیشتی جامعه امروز ایران تطابق ندارد. در شرایطی که تورم شدید، هزینه کالاهای اساسی را به چند برابر رسانده و قدرت خرید بسیاری از خانوارهای شهری را تضعیف کرده، مرز ده میلیونی دیگر نمیتواند معیار دقیقی برای رفاه اقتصادی باشد.
برخی از تحلیلگران اشاره میکنند که بخشی از این کاهش طبیعی و ناشی از فوت یا مهاجرت افراد است، اما بخش قابلتوجهی به تغییر دهکبندی و بازنگری دادههای مالی برمیگردد. در نتیجه، بسیاری از خانوارهای متوسط شهری با وجود برخورداری از درآمدی اندک، بهعنوان «غیرمستحق یارانه» شناخته شده و از فهرست پرداخت کنار گذاشته شدهاند.
یارانه نقدی همچنان با رقم ۳۰۰ هزار تومان برای بیشتر خانوارها پرداخت میشود، اما حجم کل پرداختی ماهانه دولت در این طرح نسبت به اسفند گذشته بیش از ۸ میلیون نفر کاهش یافته است. مردم در شبکههای اجتماعی نسبت به عدم شفافیت معیارهای حذف و دشواری فرآیند اعتراض واکنش نشان دادهاند. برخی معتقدند دولت باید به جای حذف گسترده، یارانه انرژی و اقلام اساسی را اصلاح کند تا منابع مالی بهشکل هدفمندتری به دهکهای آسیبپذیر تخصیص یابد.
