وقتی به ایستگاه‌های متروی مسکو قدم می‌گذاری، فراموش می‌کنی در یک سیستم حمل‌ونقل عمومی هستی. تالارهایی از سنگ مرمر، چلچراغ‌های عظیم و مجسمه‌های برنزی قهرمانان انقلاب، این فضا را بیشتر به موزه‌ای از غرور ملی شبیه کرده تا یک ایستگاه قطار.
ایده مترو، پیش از انقلاب اکتبر در اوایل قرن بیستم شکل گرفت، اما با شعله‌ور شدن انقلاب و آغاز حاکمیت بلشویکی، پروژه متوقف شد. سال‌ها بعد، استالین این طرح را از بایگانی بیرون آورد و آن را فرصتی برای نمایش «برتری نظام سوسیالیستی» دید؛ پروژه‌ای نمادین که قرار بود بهشت کارگران روی زمین باشد.
میان سال‌های ۱۹۳۲ تا ۱۹۳۵، صدها تونل به‌دست کارگران و مهندسان حفاری شد؛ بسیاری از آنان، زندانیان گولاگ بودند. نتیجه نه‌فقط یک شاهکار مهندسی، بلکه تجسمی از یک ایدئولوژی بود: کاخ‌هایی برای مردم عادی.
اما در پس این شکوه، افسانه‌هایی تاریک نیز نهفته‌اند؛ از ساخت شبکه‌ای مخفی موسوم به «مترو‑۲» برای پناه رهبران شوروی در جنگ هسته‌ای گرفته تا داستان معمارانی که پس از پایان پروژه ناپدید شدند.
امروز متروی مسکو با بیش از ۲۱ هزار تُن سنگ مرمر، نه‌فقط میراث دوران استالین، بلکه آیینه‌ای از تناقض‌های روح روسی است؛ جایی میان هنر، تبلیغ، و تراژدی انسان.
