درمان ناهنجاری فک بدون جراحی | مزایای اصلاح انحراف فک با ارتودنسی

اگر در ناحیه فک خود دچار مشکلاتی هستید و فکر می‌کنید برای رفع آنها باید جراحی کنید، لازم است بدانید که درمان ناهنجاری فک بدون جراحی می‌تواند یک راه حل خوب برای شما باشد.

ناهنجاری فک چیست؟

ناهنجاری فک (که به آن مال‌اکلوژن یا نارضایتی دندانی-فکی نیز گفته می‌شود) به هرگونه وضعیت نامناسب در نحوه قرارگیری دندان‌ها روی یکدیگر و یا نحوه قرارگیری فک بالا و پایین روی هم گفته می‌شود. در واقع، این اصطلاح به اختلال در بایت (بستن دندان‌ها) اشاره دارد که می‌تواند ناشی از مشکلات در موقعیت دندان‌ها، شکل و اندازه فک‌ها، یا ترکیبی از هر دو باشد. این وضعیت می‌تواند از نظر زیبایی و همچنین عملکردی (مانند جویدن، صحبت کردن، و تنفس) مشکلاتی ایجاد کند. انواع اصلی ناهنجاری‌های فک و دندان شامل دیپ بایت، کراس بایت و اوپن بایت است.

ناهنجاری فک شامل چه  مشکلاتی است؟

ناهنجاری فک  مجموعه‌ای از مشکلات را شامل می‌شود که روی ساختار و عملکرد دو فک بالا و پایین و دندان‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. این ناهنجاری‌ها و عوارض شایع آنها به این شرح هستند:

مشکلات فک کج

فک کج به فکی گفته می‌شود که به دلیل اختلال در استخوان فک، مفصل گیجگاهی-فکی، دندان‌ها یا عضلات یک طرف صورت؛ فک پایین آن نسبت به خط وسط چهره انحراف دارد. در واقع از از پایین به بالا نگاه می‌شود یک سمت فک نسبت به سمت دیگر کوتاه‌تر یا بلندتر است. این کجی منجر به شیب در خط خنده و چین‌های بینی و انحناء چانه شده و چهره را نامتقارن نشان می‌دهد.  

موقعیت فک پایین

منظور از موقعیت فک پایین، موقعیت فک پایین نسبت به فک بالا، جمجمه و بافت‌های نرم صورت است. در حالت طبیعی موقعیت دو فک بالا و پایین با یکدیگر هماهنگ هستند مگر این که فک پایین نسبت به فک بالا جلوتر یا عقب‌تر باشد. در این صورت فرد در گفتگو، جویدن و ظاهر چهره خود دچار چالش می‌شود  و در تلفظ حروفی مانند س و ش به مشکل خورده و هنگام جویدن غذا مانند گوشت  چالش سختی دارد. 

عدم تقارن فک ها

همانطور که گفته شد فک‌ها در حالت عادی به این صورت هستند که فک بالا دو میلی‌متر جلوتر ا فک پایین است. در صورتی که این نسبت بهم بریزد ناهماهنگی حاصل از موقعیت هر دو فک هم روی ظاهر فرد تاثیر منفی می‌گذارد و هم به نسبت شدت روی جویدن، بلعیدن، حرف زدن و نفس کشیدن. در صورت عدم درمان به موقع این عدم تقارن فک‌ها در بلند مدت موجب ساییدگی دندان‌ها و استخوان‌های بین دو فک نیز می‌شود. 

انحراف فک چه عوارضی دارد؟

انحراف فک یک وضعیت پزشکی است که می‌تواند از عوامل مختلفی ناشی شود. این مشکل معمولاً در جوانی شایع‌تر است و می‌تواند تأثیرات زیادی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. در ادامه به بررسی عوارض مختلف انحراف فک می‌پردازیم.

 مشکلات غذایی

انحراف فک ممکن است باعث بروز مشکلات در جویدن و بلع غذا شود. این امر می‌تواند منجر به نارضایتی از نوع مواد غذایی مصرفی و همچنین کاهش تنوع غذایی گردد.

 درد و ناراحتی

فشار غیرطبیعی بر روی مفاصل فکی ممکن است باعث بروز درد در ناحیه فک و شانه شود. همچنین، ممکن است فرد به سردردهای مزمن مبتلا شود.

 اختلالات صحبت

انحراف فک می‌تواند بر روی تلفظ بعضی از صداها تأثیر بگذارد و موجب دشواری در صحبت کردن شود. این امر ممکن است فرد را در برقراری ارتباط با دیگران با مشکلاتی مواجه سازد.

 تغییرات ظاهری

انحراف فک می‌تواند باعث تغییر در ظاهر صورت فرد شود. این تغییرات ممکن است به احساس عدم اعتماد به نفس و کاهش خودارزیابی منجر شوند.

مشکلات روانی

احساس ناخوشایندی که از نظر ظاهری و عملکردی ناشی از انحراف فک به وجود می‌آید، می‌تواند به مشکلات روانی نظیر اضطراب و افسردگی بینجامد.

 عفونت‌ها

در برخی موارد، انحراف فک می‌تواند منجر به تجمع باکتری‌ها و عفونت‌های دهانی گردد که ممکن است به التهاب لثه و دیگر مشکلات دهانی منجر شود.

تأثیرات بر خواب

این وضعیت ممکن است به مشکلاتی مانند آپنه خواب یا خروپف منجر شود که می‌تواند کیفیت خواب فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.

 نیاز به درمان‌های دندانپزشکی

افرادی که دارای انحراف فک هستند، معمولاً نیاز به درمان‌های دندانپزشکی مخصوصاً دوره‌های ارتودنسی دارند که ممکن است زمان‌بر و پرهزینه باشد.

علت به وجود آمدن ناهنجاری‌های فک

هرگونه اختلال در شکل قرارگیری فک و دندان‌ها می‌تواند به‌عنوان دلیل اصلی ناهنجاری‌ فک و صورت شناخته شود. برخی از دلایل به وجود آمدن انواع ناهنجاری‌ فک و صورت عبارت از موارد زیر هستند:

وارد شدن ضربه در کودکی یا نوزادی

به دلیل سست بودن استخوان‌های بدی و عضلات در دوران کودکی، وارد شدن هرگونه ضربه به فک در دوره کودکی یا نوزادی ممکن است باعث ایجاد ناهنجاری فک و صورت شود که باید درمان TMD برای آن انجام شود.

شیفت فانکشنال

شیفت فانکشنال نسل جدیدی از ارتودنسی دندان است، اما در صورت عدم نصب صحیح این ارتودنسی،  خود می‌تواند به یکی از دلایل به وجود آمدن انواع ناهنجاری‌ فک و صورت نیز به شمار رود. 

ضعیف بودن عضلات فک

عضلات ضعیف فک توانایی آسیب پذیری از هر موردی را دارند برای همین افرادی که دارای مشکلات فک هستند، بیشتر از افراد عادی دچار ناهنجاری‌ فک و صورت می‌شوند و نیاز به درمان انحراف فک و ارتودنسی فک دارند.

وراثت

دلایل ژنتیکی و بی‌توجهی به شرایط رشد فک در سنین کودکی و نوجوانی از عمده دلایلی است که در بزرگ‌سالی به بروز ناهنجاری فک و مشکلات فک منجر می‌شود و فرد را وادار به انجام درمان مفصل گیجگاهی یا درمان TMD و همچنین درمان انحراف فک می‌کند.

همی مندیبولار هیپرتروفی

بیماری همی مندیبولار هیپرتروفی(Hemimandibular Hypertrophy) نیز یکی دیگر از دلایل به وجود آمدن ناهنجاری‌ فک و صورت به شمار می‌رود. این بیماری معمولا به تداخل دندانی در فک بالا و پایین اطلاق می‌شود که در صورت عدم درمان ناهنجاری فک  موجب مشکلات فک و صورت می‌شود.

روش های درمان ناهنجاری و انحراف فک بدون جراحی

درمان انحراف فک بدون جراحی با کمک چند روش مرسوم و موثر مانند ارتودنسی فک انجام می شود. این روش‌ها با وجود زمان‌بر بودن اما تاثیرات ماندگاری داشته و به انواع زیر تقسیم می‌شوند:

ارتودنسی کلاسیک

در این روش با استفاده از سیم‌های فلزی که روی دندان‌ها نصب می‌شوند،  علاوه بر آنکه فک‌های بالا و پایین در یک روند کند و آهسته در جای صحیح خود قرار می‌گیرند، فاصله بین دندان‌ها، کجی و نامنظمی آنها و موارد دیگر نیز اصلاح می‌شود. این درمان حدود ۶ ماه الی ۲ سال زمان می‌برد. 

ارتودنسی پیشگیرانه

 این ارتودنسی فک با پیشگیری از مشکلات مربوط به عدم تقارن دندان‌ها و فک، شما را از انجام جراحی فک بی‌نیاز می‌کند. این روش درمان انحراف فک در سنین پایین انجام می‌شود و در آن وضعیت رشد فک، جای قرارگیری آن و همینطور رشد دندان‌ها کنترل می‌شود.

ارتودنسی دو مرحله ای

این نوع ارتودنسی در دو مرحله انجام می‌شود که در مرحله اول دندان‌ها صاف می‌شوند و در مرحله دوم یک نیش یا بایت نرمال ایجاد می‌گردد. این مدل ارتودنسی در کودکان برای درمان ناهنجاری فک باعث رشد صحیح دندان‌ها و طبیعی شدن حالت فک آنها می‌شود.

ارتودنسی کاموفلاژ یا جبرانی

به طور کلی ارتودنسی کاموفلاژ یا جبرانی به عقب کشیدن دندان‌های پیشین بیرون‌زده گفته می‌شود. ارتودنسی کاموفلاژ یا جبرانی یک روش پیشرفته و نسبتا جدید است که بیماران را از انجام جراحی برای بهبود مشکلات فک بی‌نیاز می‌کند. در این روش ناهنجاری‌های فک‌ها خصوصا فک پایین با کمک تغییر در جایگاه دندان‌ها برطرف می‌شود.

ارتودنسی بدون جراحی فک

باید بدانید ارتودنسی فک بدون جراحی شاخه‌ای از ارتودنسی کاموفلاژ یا جبرانی است که می‌تواند برای درمان انحراف فک و از بین بردن انواع ناهنجاری‌ فک بسیار مناسب باشد. در این روش از ارتودنسی هدف اصلی از بین بردن ناهنجاری اسکلتی فک به خصوص فک پایین است. برای افرادی که مشکل ناهنجاری فک آنها بدون نیاز به جراحی هم درمان می‌شود، از این روش استفاده می‌کنند.

درمان ناهنجاری فک با ورزش ممکن است؟

درمان ناهنجاری فک با ورزش به تنهایی امکان‌پذیر نیست. ورزش‌های فکی تنها می‌توانند به بهبود عملکرد عضلات و کاهش دردهای مرتبط با مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ) کمک کنند، اما قادر به اصلاح مشکلات اسکلتی و ساختاری فک نیستند.  ناهنجاری‌های فک مانند جلو بودن فک بالا، جلو بودن فک پایین یا عدم تقارن فک‌ها، مشکلات اسکلتی و ساختاری هستند. این به این معنی است که موقعیت، اندازه یا شکل استخوان‌های فک نامناسب است. ورزش نمی‌تواند باعث رشد استخوان‌ها در جهت صحیح یا تغییر شکل آن‌ها شود.

در چه مواردی نمی‌توان از درمان ناهنجاری فک بدون جراحی استفاده کرد؟

برخی ناهنجاری‌هی فک با ارتودنسی یا روش‌ها و تکنیک‌های دیگر بدون جراحی قابل درمان و برطرف شدن هستند اما  مواردی را نمی‌توان بدون جراحی درمان کرد که در ادامه شرح داده شده‌اند.

ناهماهنگی شدید در فک

اگر فک به دلایل مختلف به سمت چپ یا راست متمایل باشد. این شرایط به کجی بیش از حد فک به یک سمت و بزرگ شدن از یک سمت و کوچک ماندن از سمت دیگر منجر می‌شود و قدرت بلع، حرف زدن و نفس کشیدن فرد را مختلف می‌کند. 

عدم تقارن صورت

در صورتی که فک بالا یا پایین جلوتر یا عقبتر از حد استاندارد باشد و یا به سمت چپ یا راست کج شده باشد. در برخی موارد حتی فک پایین به صورت افقی یا عمودی بیش از حد ممکن رشد کرده‌اند و فرد را دچار مشکلات بسیاری کرده‌اند. 

شکاف در کام و لب بیمار

شکاف در کام و لب بیمار مشکلات بسیاری در تنفس، حرف زدن، بلعیدن، جویدن، شنوایی و روانشناختی ایجاد می‌کند. درمان شکاف کام به کمک تیمی از متخصصین گوش و حلق و بینی، جراح پلاستیک، متخصص ارتودنسی و… با جراحی امکان پذیر است.

داشتن دندان‌های نهفته

دندان‌های نهفته که ممکن است در عمق لثه و حتی چسبیده به استخوان فک رشد کنند از جمله مسائلی هستند که می‌توانند منجر به مشکلات ثانویه در برهم خوردن ظاهر فک و تقارن چهره و موارد دیگر شود. 

ناهنجاری های رشد اسکلتی

ناهنجاری‌های رشد اسکلتی یعنی استخوان‌های فک کمتر یا بیشتر از حد نیاز رشد کنند و یا رشد آنها جوری باشد که تقارن چهره را به شکل دردسازی برهم بزنند. در این صورت یک تیم جراحی و تخصصی این ناهنجاری را پس از پایان سن رشد فرد درمان می‌کنند.

مراحل درمان ناهنجاری فک بدون جراحی

ناهنجاری‌های فک تا جای ممکن بدون جراحی قابل درمان هستند.  در ادامه مراحل درمان ناهنجاری فک بدون جراحی توضیح داده شده است:

تشخیص ناهنجاری فک

مرحله اول،  تشخیص صحیح ناهنجاری است که با کمک عکس رادیولوژی و یا سی تی اسکن انجام شده و دندانپزشک متخصص  با مشاهده و بررسی تصاویر می‌تواند به تشخیص درستی از میزان اختلال و بهترین روش درمان انحراف فک دست پیدا کند.

انتخاب گارد مناسب دندان

گاردهای دندان دارای انواع مختلفی هستند که دندانپزشک بسته به شرایط بیمار نوع آن را انتخاب می‌کند. در مواردی که نیاز به ایجاد تغییرات جدی است، از گاردهای خاص و پیچیده‌تر برای درمان ناهنجاری فک  و از بین بردن مشکلات فک استفاده می‌شود.

اندازه‌گیری صحیح گارد‌

انتخاب گارد دندان با اندازه مناسب می‌تواند عکس‌العمل‌های غیرطبیعی فک را کاهش دهد. این گارد‌ها که به‌صورت اختصاصی برای بیمار طراحی و ساخته می‌شوند، می‌توانند جایگزین درمان‌های تهاجمی مشکلات فک و بیماری‌های فک و صورت باشند.

مزایای درمان ناهنجاری فک بدون جراحی

درمان ناهنجاری‌های فک بدون جراحی، به عنوان یک گزینه معتبر برای بسیاری از بیماران، مزایای خاصی دارد.  در ادامه به بررسی مزایا و نقاط قوت درمان ناهنجاری‌های فک بدون جراحی می‌پردازیم.

کاهش ریسک عوارض

درمان‌های غیرجراحی معمولاً با خطرات کمتر و عوارض جانبی کمتری نسبت به جراحی همراه هستند. این امر به بیماران اطمینان بیشتری می‌دهد و احساس راحتی بیشتری را در طول درمان ایجاد می‌کند.

 روند بهبودی سریع‌تر

بیماران پس از درمان‌های غیرجراحی معمولاً بهبودی سریع‌تری را تجربه می‌کنند. آن‌ها می‌توانند به زندگی روزمره خود بازگشته و از ناراحتی‌های ناشی از عمل جراحی دوری کنند.

 هزینه پایین‌تر

درمان‌های غیرجراحی معمولاً هزینه کمتری نسبت به جراحی دارند. این موضوع می‌تواند برای بسیاری از بیماران یک عامل مهم در انتخاب روش درمانی باشد.

 تغییرات تدریجی و طبیعی

درمان‌های ارتودنسی و غیرجراحی معمولاً تغییرات تدریجی و طبیعی را به همراه دارند. این تغییرات به آرامی و بدون فشار یا تنش زیاد بر روی فک و دندان‌ها انجام می‌شوند.

امکان جبران ناهنجاری‌های خفیف

بسیاری از درمان‌های غیرجراحی می‌توانند ناهنجاری‌های خفیف و متوسط را به خوبی اصلاح کنند. این امکان به بیماران این اجازه را می‌دهد که از دست رفتن ناهنجاری‌ها را بدون نیاز به جراحی بزرگ تجربه کنند.

بهبود خودباوری و اعتماد به نفس

اصلاح ناهنجاری‌های فک به صورت غیرجراحی می‌تواند به بهبود ظاهر فرد و افزایش اعتماد به نفس او کمک شایانی کند. بیماران معمولاً با به دست آوردن لبخند زیباتر احساس بهتری دارند.

نگهداری آسان‌تر

درمان‌های غیرجراحی معمولاً به نگهداری و مراقبت آسان‌تری نیاز دارند. بیماران می‌توانند از وسایل ارتودنسی خود به راحتی مراقبت کنند و معمولاً نیاز به درمان‌های پیگیری کمتری دارند.

بهترین سن برای درمان ناهنجاری فک بدون جراحی چه زمانی است؟

بهترین سن برای درمان ناهنجاری‌های فک و اختلالات  مادرزادی، بین هفت تا دوازده سالگی است. البته در نظر داشته باشید که این سنین در دختران و پسران متفاوت است. به عنوان مثال برای دختران بهتر است مسیر درمان از هشت یا نه سالگی شروع شود و برای پسران از ده یا یازده سالگی.   سنین ۱۵ تا ۲۰ سالگی نیز زمان مناسبی برای این کار است.

هزینه درمان ناهنجاری فک بدون جراحی چقدر است؟

در ادامه، قیمت‌های حداقلی-حدودی (تقریباً برخی از کلینیک‌ها در ایران) را برای روش‌های غیرجراحی ناهنجاری و انحراف فک را با فاصله‌ای تقریبی ارائه می‌کنیم. قیمت‌ها بسته به شهر، تجربه پزشک، نوع براکت یا قالب، مدت درمان و برخی خدمات اضافی می‌تواند تغییر کند:

سوالات متداول 

ناهنجاری فک مشکل رایجی است که خیلی از افراد به آن دچار هستند و  سوالات زیادی پیرامون درمان مشکلات فک وجود دارد که به چند مورد از آنها پاسخ داده‌ایم:

آیا ارتودنسی برای تمام ناهنجاری‌های فک مناسب است؟

افرادی که دارای مشکلات شدید فک، عقب رفتگی یا جلورفتگی‌های شدید اسکلت چانه، بیرون زندگی و یا انحرافات جدی فک به راست و چپ هستند، باید از روش‌های دیگر مانند جراحی استفاده کنند.

آیا ارتودنسی دردناک است؟

به طور کلی ارتودنسی روشی دردناک نیست زیرا ایجاد تغییرات با این روش کند و آهسته صورت می‌گیرد. اما در روزهای ابتدایی انجام ارتودنسی به دلیل وارد آمدن کمی فشار به دندان‌ها و استخوان فک ممکن است کمی احساس درد داشته باشید.

آیا پس از ارتودنسی امکان بازگشت ناهنجاری وجود دارد؟

بله  اما این بازگشت محدود است و در حد شرایط قبلی نخواهد بود. البته سعی می‌شود با استفاده از روش‌هایی مانند قرار دادن اسپلینت، نوعی حمایت برای پس از برداشتن ارتودنسی ایجاد گردد.

جمع بندی

درمان ناهنجاری فک بدون جراحی معمولاً با ارتودنسی انجام می‌شود. در این روش با استفاده از براکت‌ها، پلاک‌های متحرک یا فنرهای ارتودنسی، موقعیت دندان‌ها و گاهی رشد فک‌ها در سنین رشد اصلاح می‌شود. در موارد خفیف‌تر یا متوسط، می‌توان با این روش‌ها بدون نیاز به جراحی، هماهنگی مناسبی بین فک بالا و پایین ایجاد کرد.