حجم آب زایندهرود به کمترین حد رسید | خشکسالی زردکوه بختیاری سرچشمه ۱۱٪ آب شیرین کشور را تهدید میکند
تصاویر تازه ثبتشده از مسیر سرچشمه زایندهرود تا دریاچه سد آن، چشماندازی تلخ از وضعیت یکی از زیباترین و پرآبترین رودخانههای ایران را نشان میدهد. رودی که روزگاری لقب «تولیدکننده ۱۱ درصد آب شیرین کشور» را یدک میکشید، اکنون در بخشهای بالادست با کاهش کمسابقه حجم آب مواجه است.
گزارشها حاکی از آن است که در مسیر جریان زایندهرود، رودها و چشمههای فرعی متعددی که پیشتر این رود را تغذیه میکردند یا کاملاً خشک شدهاند یا دچار کاهش شدید دبی شدهاند. این تغییرات بهطور مستقیم نتیجه خشکسالیهای پیدرپی و کاهش بارندگی در سالهای اخیر، بهویژه در منطقه زردکوه بختیاری است؛ جایی که سرچشمه اصلی زایندهرود قرار دارد و همیشه بهعنوان منبع حیاتی آب کشاورزی، صنعت و شرب در استانهای مرکزی شناخته میشده است.
مطالعات اقلیمی نشان میدهد متوسط بارش سالانه در این منطقه نسبت به میانگین بلندمدت، کاهش محسوسی داشته و الگوی بارش نیز دستخوش تغییراتی جدی شده است. بارشهای زمستانی که نقش تعیینکنندهای در تغذیه برفگیر زردکوه داشتند، جای خود را به بارشهای پراکنده و غیرمؤثر دادهاند. همین تغییر الگو سبب شده ذخایر برفی و یخی ارتفاعات با سرعت بیشتری آب شوند و حجم ذخیره طبیعی برای فصول گرم کاهش پیدا کند.
پیامدهای این کاهش حجم آب به سرعت در پاییندست زایندهرود نمایان شده است. کشاورزان اصفهان و مناطق اطراف با کمبود شدید آب برای کشتهای سنتی مواجهاند و نگرانی از تداوم این روند، ازدحام و تنشهای اجتماعی در بحران آب را افزایش داده است. بخش صنعتی نیز که وابسته به آب این رودخانه است، با محدودیتهای ناشی از کمآبی روبهروست و در مواردی مجبور به کاهش یا توقف تولید شده است.
این شرایط بار دیگر بحثهای مهمی را در حوزه مدیریت منابع آب و اجرای طرحهای نجاتبخش زایندهرود به صدر اخبار بازگردانده است. کارشناسان تأکید میکنند که بدون اجرای سیاستهای جامع و پایدار—از احیای حقابههای طبیعی گرفته تا کنترل برداشتهای بیرویه و بازنگری در سدسازیهای غیرضروری—امکان بازگشت این رود به وضعیت گذشته وجود نخواهد داشت.
زایندهرود نهتنها یک عنصر حیاتی در چرخه آبی کشور، بلکه بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی ایران است. خشکیدن یا کاهش چشمگیر آن، علاوه بر خسارات اقتصادی، ضربهای جدی به میراث طبیعی و گردشگری داخلی وارد میکند. تصاویر اخیر بهوضوح یادآور این واقعیتاند که زردکوه بختیاری و زایندهرود نیازمند توجه فوری، مدیریت علمی و برنامهریزی واقعی برای نجات هستند—پیش از آنکه نام این رود نیز به فهرست بلندبالای رودخانههای از دسترفته ایران اضافه شود.