محور اول: استقرار ترکیه؛ نشانه عملیات یا قدرتنمایی؟
ورود همزمان تجهیزات نظامی از سه مسیر اصلی شمال سوریه، نشان میدهد که ترکیه در حال آمادهسازی یک پهنه عملیاتی گسترده است. سه محور یادشده در سالهای اخیر نقش مهمی در سیاست امنیتی ترکیه در سوریه داشتهاند:
– عفرین: مرکز اصلی عملیات «شاخه زیتون» و یکی از مهمترین نقاط نفوذ ترکیه.
– رأسالعین: دروازه شرقی منطقه عملیات «چشمه صلح» و یکی از نقاط تماس حیاتی با SDF.
– شمال حلب: گذرگاه راهبردی برای تحرکات زرهی و پشتیبانی لجستیکی ارتش ترکیه.
حضور همزمان نظامی در این سه محور، بیش از یک گشت معمولی یا جابهجایی محدود است. نشانهها حاکی از آن است که ترکیه یا:
۱) در حال آغاز یک فاز تهاجمی محدود علیه SDF است،
یا ۲) مشغول قدرتنمایی راهبردی برای وادار کردن SDF به اجرای دقیق توافق ۱۰ مارس.
محور دوم: ارتش سوریه نیز به میدان نزدیک میشود
همزمان با تحرکات ترکیه، خبرهایی از حرکت یگانهایی از ارتش سوریه به سمت شمال کشور منتشر شده است. معمولاً ورود همزمان دمشق و آنکارا به یک منطقه نشانه دو سناریو است:
سناریو اول: ضربه مشترک علیه SDF
این سناریو توسط نشریه «ترکیه» نیز مطرح شده؛ یعنی عملیاتی که در ظاهر توسط دولت سوریه انجام میشود اما پشتیبانی اطلاعاتی و میدانی آنکارا را پشت خود دارد. هدف این عملیات، نه تصرف سرزمینی، بلکه وادار کردن نیروهای مظلوم عبدی به عقبنشینی از مواضع توافقشده است.
سناریو دوم: رقابت و موازنهسازی
در مقابل، برخی تحلیلگران معتقدند دمشق نمیخواهد کنترل میادین شمالی بهطور کامل به دست ترکیه بیفتد. بنابراین حرکت ارتش سوریه میتواند تلاش برای موازنهسازی و جلوگیری از تثبیت حضور ترکیه تلقی شود.
محور سوم: اصلِ ماجرا؛ توافق ۱۰ مارس چه بود؟
ریشه تهدیدات اخیر به توافق ۱۰ مارس ۲۰۲۴ (۲۰ اسفند ۱۴۰۲) میان «مظلوم عبدی» فرمانده SDF و «احمد الشرع» بازمیگردد. محتوای دقیق این توافق افشا نشده، اما سه محور کلیدی آن بر اساس منابع منطقهای عبارتاند از:
۱. تنظیم خطوط تماس با ارتش ترکیه
۲. مهار تنشها در امتداد مرز
۳. پرهیز از هرگونه اقدام تحریکآمیز در مناطق عملیاتی ترکیه
به گفته نشریه «ترکیه»، SDF به بخشی از این تعهدات پایبند نمانده و با اقدامات میدانی و سیاسی خود باعث نارضایتی آنکارا شده است.
محور چهارم: چرا ترکیه اکنون اقدام کرد؟
ترکیه معمولاً تحرکات نظامی خود را در پاسخ به یک «فرصت سیاسی» یا یک «تهدید امنیتی» انجام میدهد. در شرایط فعلی، چند عامل همزمان ترکیه را به افزایش حضور نظامی در شمال سوریه سوق داده است:
– افزایش تحرکات SDF در مناطق تماس
– نگرانی از ایجاد حائل نفوذی کردها نزدیک مرز
– اختلافات داخلی در ساختار SDF
– نیاز آنکارا به نمایش قدرت در آستانه تحولات داخلی و انتخابات محلی
– همکاری «محور دمشق – آنکارا» برای فشار بر SDF
این ترکیب بیسابقه از عوامل، شمال سوریه را دوباره به مرکز بحران منطقه تبدیل کرده است.
محور پنجم: آیا عملیات نظامی جدید در راه است؟
ترکیه در سالهای اخیر چند بار با آمادگی گسترده وارد میدان شده ولی عملیات را به تعویق انداخته است. اما این بار چند نشانه مهم وجود دارد:
۱. ورود از سه محور بهطور همزمان
۲. تهدید صریح رسانه نزدیک به دولت ترکیه
۳. تحرک همزمان ارتش سوریه
۴. فشار آنکارا برای اجرای تعهدات ۱۰ مارس
- گزارشهای میدانی از انتقال توپخانه و زرهی
همه اینها نشان میدهد احتمال عملیات بسیار جدیتر از ماههای قبل است.
محور ششم: واکنش احتمالی SDF
نیروهای دموکراتیک سوریه معمولاً در برابر تهدیدات جدید سه استراتژی اتخاذ میکنند:
۱. گفتوگو و تلاش برای میانجیگری آمریکاییها
۲. تقویت خطوط دفاعی در تل تمر، عین عیسی و منبج
۳. تهدید به حملات تلافیجویانه علیه ارتش ترکیه یا نیروهای نیابتی آن
با توجه به شرایط کنونی، بهاحتمال زیاد SDF مسیر اول را انتخاب میکند؛ زیرا درگیری بزرگ میتواند کنترل مناطق شرقی را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
نتیجهگیری: شمال سوریه در آستانه تحول جدید
ورود تجهیزات ترکیه و حرکت نیروهای سوریه همزمان با تهدیدات رسانهای، نشان میدهد شمال سوریه وارد مرحلهای شده که قابلیت شعلهور شدن در هر لحظه را دارد.
نتیجه نهایی به میزان پایبندی SDF به توافق ۱۰ مارس و سطح هماهنگی دمشق – آنکارا بستگی دارد.
