آلودگی هوای تهران در سالهای اخیر به یکی از جدیترین چالشهای زیستمحیطی، اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده و هر سال در پاییز و زمستان موجی از تصمیمات اضطراری بر اساس شاخصهای آلودگی اتخاذ میشود. امروز نیز دبیر کارگروه اضطرار آلودگی هوای تهران مجموعهای از تصمیمات مهم را درباره وضعیت فردا (دوشنبه ۱۷ آذر) اعلام کرد؛ تصمیماتی که ترکیبی از بازگشت به فعالیتهای حضوری و ادامه برخی محدودیتهای کنترلی است.
بر اساس اعلام رسمی، تمام مدارس، دانشگاهها و مراکز آموزشی استان تهران در تمام مقاطع تحصیلی فردا فعال و حضوری خواهند بود. این خبر برای بسیاری از خانوادهها و دانشآموزان به معنای بازگشت به برنامه عادی روزانه است، بهخصوص پس از روزهایی که با تصمیمات شناور و گاه لحظهای همراه بود. بررسیهای علمی نشان میدهد که در دو روز اخیر، کاهش نسبی پایداری جو و وزش بادهای مقطعی موجب بهبود سطح محدودی از شاخصها شده، اما نه به اندازهای که نگرانیها کاملاً رفع شود.
با این وجود، مهدکودکها و پیشدبستانیها همچنان تعطیل خواهند بود. این تصمیم کاملاً مبتنی بر ملاحظات پزشکی و استانداردهای جهانی است. کودکان زیر ۷ سال یکی از حساسترین گروههای آسیبپذیر در برابر ذرات معلق ریز (PM2.5) هستند. سیستم تنفسی آنها هنوز به تکامل کامل نرسیده و هرگونه مواجهه با هوای آلوده میتواند پیامدهای طولانیمدت داشته باشد. تنها یک روز تنفس در شرایط بد میتواند برای این گروه سنی خطرناکتر از چند روز مواجهه برای بزرگسالان باشد. همین موضوع باعث شده که حتی با بازگشت گسترده مدارس، تصمیمگیران در مورد مهدها نگاه محافظهکارانهتری داشته باشند.
اما بخش ترافیکی تصمیمات امروز شاید مهمترین بخش ماجرا باشد. به گفته دبیر کارگروه اضطرار، طرح زوجوفرد از درب منازل فردا از ساعت ۶:۳۰ صبح تا ۲۰:۳۰ شب بدون هیچ استثنایی اجرا میشود. تأکید او بر عبارت «هیچ استثنایی وجود ندارد» نشان میدهد که رویکرد نظارتی فردا سختگیرانه خواهد بود. این طرح یکی از قدیمیترین و البته بحثبرانگیزترین ابزارهای کنترل آلودگی هوا در تهران است. موافقان آن معتقدند کاهش حجم خودروهای شخصی حتی ۱۰ تا ۱۵ درصد میتواند اثر قابلتوجهی بر سطح آلایندهها داشته باشد. مخالفان نیز میگویند ساختار اجرایی این طرح دیگر پاسخگوی الگوی سفر شهری تهران نیست. با این حال، در شرایط اضطرار، همچنان یکی از معدود گزینههای در دسترس مدیریت شهری است.
در کنار این طرح، فعالیت اصناف نیز با محدودیت زمانی مشخصی تعیین شده است: از ساعت ۹:۳۰ صبح تا ۲۰:۳۰ شب، بهجز اصناف خدماتی. این یعنی صنوفی مانند فنیکاران، تعمیرکاران، مراکز درمانی، داروخانهها و سایر مشاغل ضروری همچنان میتوانند کار کنند، اما کسبوکارهایی که ماهیت غیرضروری دارند زودتر فعالیت نتوانند شروع کنند. این اقدام با هدف کاهش تردد صبحگاهی و کنترل بار سفرهای غیرضروری اتخاذ شده است.
این مجموعه تصمیمات نشان میدهد که مدیریت آلودگی هوا در تهران وارد یک فاز «نیمه عادی – نیمه اضطراری» شده است. یعنی در حالی که آموزش حضوری به روال قبل بازگشته، محدودیتهای ترافیکی و نظارتها همچنان جدیتر از شرایط معمول باقی ماندهاند. در واقع، مسئولان تلاش میکنند اثر مخرب آلودگی را بدون تعطیلی گسترده کنترل کنند؛ اقدامی که هم از نظر اقتصادی و هم اجتماعی مفیدتر است.
در همین راستا، نهادهای نظارتی همچنان بر پایش واحدهای صنعتی، معدنی، تولیدی و خدماتی آلاینده تأکید دارند. از روز گذشته برنامه جدیتری برای برخورد با واحدهایی که استانداردهای آلایندگی را رعایت نمیکنند آغاز شده است. همچنین برخورد با پسماندسوزیها، یکی از عوامل پنهان اما جدی آلودگی هوا، ادامه دارد. در هفتههای اخیر بارها گزارشهایی از آتشسوزیهای عمدی یا غیرعمدی پسماندها منتشر شده که مسئولان گفتهاند در حال برخورد قاطع با آن هستند.
در نهایت، تصمیمات امروز تصویر نسبتاً واضحی از وضعیت تهران ارائه میدهد:
فعالیتهای حیاتی و آموزشی پابرجاست، اما این معنا را نمیدهد که بحران آلودگی هوا پایان یافته است. طرح زوجوفرد، محدودیت اصناف و تعطیلی مهدکودکها نشان میدهد که خطر همچنان جدی است و برای رسیدن به وضعیت پایدار، هنوز به کنترل دقیق منابع آلاینده نیاز داریم.
